Leerlooierijen op de Goedentijd en Stationstraat
Als er mag gesproken worden van industrie in Alphen in het verleden, dan is het eigenlijk alleen de leerlooierij die in aanmerking komt. Bij aanvang van het kadaster in 1827 zijn er 6 leerlooierijen, waarvan 3 in Alphen. Die van Adriaan Baeten en Willem Gulickx in het centrum en weduwe Michiel Backx op de Goedentijd. Na 1865 is er een algemene toename van leerlooierijen in Nederland. In Alphen nog extra gestimuleerd door de verharding van de weg naar Gilze en de aanleg van de spoorlijn. Na de aanleg van “het Belslijntje” werden er zes nieuwe leerlooierijen geopend.
Bij bezoek van de commissaris van de koning in 1904 worden er maar liefst 24 leerlooierijen met 50 man personeel opgegeven. Sjef Backx heeft op een kaartje (1985) opgetekend waar de leerlooierijen te vinden waren. Ze stonden allemaal in het centrum en maar liefst 8 verschillende waren in eigendom van verschillende takken uit familie Baeten. Waaronder de zadelmakerij van Willem Baeten op Goedentijd 12, de latere schoenfabriek Baeten op de plek van het huidige gemeentehuis Baarleseweg 2 en de voorloper van koninklijke klompenfabriek Gerla aan de Nieuwstraat. Het merendeel is echter verdwenen. De volgende gebouwen zijn nog aanwezig
Goedentijd 12
De rijksmonumentbeschrijving meldt dat de looierij en het woonhuis zijn gebouwd omstreeks 1875 in Ambachtelijk-Traditionele stijl. Het woonhuis is in of kort na 1945, vanwege de oorlogsschade, voorzien van een nieuwe voorgevel. Ook de indeling van de straatgevel van de looierij is toen deels gewijzigd. In beide gevallen zijn oude kozijnen herplaatst. De looierij is sinds omstreeks 1950 niet meer als zodanig in gebruik. Het gebouw heeft slechts weinig verbouwingen ondergaan. Het aanzicht doet echt wat verwaarloosd aan. Het betreft de laatste tweelaags looierij in Alphen. De gevel is voorzien van verschillende zware smeedijzeren muurankers. In het interieur van de looierij resten geen oorspronkelijke inventarisstukken. Op de balken van de balklaag staan de namen “A. Baeten” en “V. Baeten” geschilderd. De kap is voorzien van eiken stijlen en grenen dekbalken en gordingen. Tussen woonhuis en nathuis is het voormalige leeratelier gesitueerd, voorzien van een opgeklampte deur met gietijzeren deurknop.
Stationstraat (achter nr) 39
Achter het mooie huis op 39: gebouwd rond 1902 door smid Pro van Steen als burenhulp voor herbergier en wagenmaker Jantje van Baal. Later J van den Buijs. Het is gebouwd in wit gepleisterde blokverband, heeft zesruitsschuiframen met luiken. Achter staat een drielaagse leerlooierij te vinden (niet te zien vanaf straat). Houten zijgevels met opklapluikjes.
Stationstraat 55 geeft een typisch voorbeeld van een kleine eenmans leerlooierij die nog konden voorkomen tot in t begin van de 29e eeuw. Adrianus de Swart liet het pand bouwen rond 1875 toen hij vergunning kreeg voor een leerlooierij. Zoon Antonius Cornelis verkoopt deze rond 1905 aan onderwijzer van Nunen. Maar in 1913 komt het aan familie Blous die wel leerlooier is, maar in 1980 was de bedrijfsvoering al ongeveer 53 jaar geleden gestopt. Er waren er nog enkele looiputten en bewerkingsbakken aanwezig. Het is inmiddels prachtig gerestaureerd.
Waar te vinden: (allemaal niet toegankelijk, privebezit)
- Goedentijd 12 51° 29′ 7″ NB, 4° 57′ 23″ OL
- Stationstraat (achter nr.) 39 51° 28′ 49″ NB, 4° 57′ 28″ OL (niet zichtbaar)
- Stationstraat 55
Bronnen/Meer lezen:
- Wielen, C.v.d. (1980) Uniek leerlooiersgebouwtje te Alphen in de Runstoof jaargang 3.5
- Backx, J. (1985) Handel en Industrie in Alphen en Riel 1810-1985, in Heemkundekring Carel de Roy, 1810-1985 twee dorpen ….een gemeente, honderdvijfenzeventig jaar geschiedenis van de twee Brabantse kerkdorpen Alphen en Riel
- Gorp, Gerry van (2018) In de voetstappen van onze voorvaderen in de Runstoof jaargang 41.4
- Swart, E.A.A.M. de, Alphen en Riel rond 1830, de eerste kadastrale gegevens uitgewerkt en toegelicht (te publiceren)
- https://rijksmonumenten.nl/monument/517173/looierij-met-aangebouwd-woonhuis-buurtschap-goedentijd/alphen/
- https://nl.wikipedia.org/Lijst_van_gemeentelijke_monumenten_in_Alphen-Chaam
- http://www.streekmuseumalphen.nl/baeten-s-schoenfabriek