De Bartjes : Alphen-Ekeren type

Zittend op een bankje tussen Hondseind 11 en 17, een bezienswaardigheid? Dit is meer een beschrijving over wat er niet meer te vinden is. Rechts ligt het buurtschap Terover met de zijstraten het Hondseind en het Sas, al eeuwenlang het grootste buurtschap van Alphen. Helaas zijn vele zandweggetjes en oude perceeltjes met de ruilverkaveling verdwenen. Vele boerderijen zijn vernietigd tijdens de bevrijding of anderzijds sterk gemoderniseerd, zodat er weinig meer te zien is van de oude historie. De indrukwekkende bewonersgeschiedenis over meer dan vijf eeuwen is wel in detail onderzocht en gepubliceerd.

Wat nog niet in de archieven te vinden kon zijn, maar wel onder de hoger gelegen grond aan de overkant van de weg is een nog veel oudere bewonersgeschiedenis. Rechts werd begin 16^e eeuw landbouwgrond uit heide ontgonnen en stonden enkele boerderijtjes. Maar links werd pas vanaf midden 19^e eeuw ontgonnen, daarvoor was er hier heide. Richting de Leije is na de ruilverkaveling rond 1990 een bos gepland, maar al eerder werd hier een dennenbos gepland. Net ervoor werd daar een urn gevonden in 1908. Tegenover Hondseind 17 deed archeoloog Joan Willems hier in 1938 opgravingen en vond een unieke boerderij plattegrond uit de eerste eeuw na Chr. In Ekeren werd een soortgelijke plattegrond gevonden en sindsdien in dit type in de archeologie bekend als het “Alphen-Ekeren” type. In 1947 werden wederom opgravingen gedaan die duiden op meerdere boerderijplattegronden. De rest ligt nog verborgen. Denkt u eens in: meer dan 1500 jaar geleden stond hier een grote boerderij op de hoger gelegen grond met verschillende bijgebouwen en met uitzicht op de Leij(valei).  Nabij werd een Romeinse amfoor gevonden in 1928/29, vermoedelijk gebruikt voor het opslaan van graan en te zien in het oudheidkundig streekmuseum in Alphen. Ook zijn er op andere plaatsen resten van Romeins aardewerk gevonden en op den Dekt enkele Romeinse munten.

Genoeg om een voorstelling te maken van de bewoning, mijmerend op dit bankje dat er staat ter gelegenheid van de 100^e verjaardag van mevrouw Verhoeven-Maes, die geboren werd op de boerderij vlakbij.  Maar draait u zich eens om, niet ver achter het bankje lag het “Poppels voetpad”, dat naar Alphen liep langs de Molen en de heide met vele archeologische vondsten. Vele mensen zijn hier over tijd gepasseerd, zo is er in de nabijheid nog een munt uit de tijd van de Tachtig Jarige oorlog gevonden.  Een mooie blik op Alphens trots, de historische kerktoren drie kilometer verderop is nog wel iets wat hier duidelijk te zien is. U zult niet de eerste zijn die bij ochtenddauw, wolkenlucht of avondrood hier stopt om een foto te maken!

Waar te vinden: tussen het Hondseind en het Sas, bankje bij de eik tussen Hondseind 11 en 17

51.474697, 4.983294

Bronnen/Meer lezen:

• Glasbergen, W (1949) Opgravingen in Noord-Brabant in Brabants heem 1
• Hendriks, Johan en Jan van Eijck (2016), Het Verhaal van Alphen, Een uitgave van de Heemkundekring ‘Carel de Roy’ in samenwerking met Stichting Streekmuseum Alphen
• Swart, E.A.A.M. de, Bewonersgeschiedenis Terover Alphen NB (2013)