Kerstening: Willibrordus en abdijgoed Echternach

De naam Alfheim wordt voor het eerst genoemd in een akte betreffende een handeling in 709.  Engelbert, zoon van Gaotbort, schenkt zijn vaderlijk erfgoed, bestaande uit een huis en hof (sala et curticle meo) met 11 onderhorige hoeven en alles wat daarbij hoort aan Willibrordus. De opgravingen bij de rondweg en in het centrum konden een aantal hoeven lokaliseren uit die tijd. Voor het eerst raken de bodemgeschiedenis en de schriftelijk geschiedenis elkaar hier in Alphen. De vondsten versterken de legitimiteit van deze akte en bijgevolg mag verwacht worden dat er nog sporen van andere hoeven en het domeinhof (sala, belangrijkste hoeve) in de Alphense bodem te vinden zijn. Deze kleine samenleving bestaat waarschijnlijk weer uit een nieuwe groep mensen aangezien het opgegraven Merovingische grafveld van eerder dateert. Deze groep Franken zullen ook een grafveld hebben achtergelaten en waarschijnlijk een eerste (houten) kerkje.

Engelbert is niet de enige die goederen schenkt aan Willibrordus, veel Frankische grootgrondbezitters doen hetzelfde in de tijd. Van het Frankische vorstenhuis krijgt hij bijvoorbeeld landerijen te Echternach. Willibrordus wordt wel de apostel van Nederland genoemd. Hij is geboren in Noord-Engeland in 658, kwam als zevenjarige jongen in het klooster van Ripon en vertrok op zijn twintigste naar Ierland. In 690 begon hij kersteningsmissie van de Friezen onder de bescherming van de Frankische heersers. In 695 werd hij tot bisschop gewijd. Hij liet het door Friezen verwoeste Utrechtse kerk herbouwen. Bij zijn dood in 739 maakte Willibrordus zijn immense bezit aan de abdij die hij gesticht had te Echternach. Zo komt ook Alphen aan Echternach. Vele eeuwen later zien we in de archieven nog cijnsplichten aan deze abdij met name in het gebied van de huidige kerk en de Papenakker. Gezien de schenking aan Willibrordus mogen we er vanuit gaan dat Engelbert en zijn afhankelijken wonende hier in Alphen het christelijk geloof aanhingen. Hun eerste kerkje, grafveld en mogelijk het domeinhof lijken we dus in het dorp te mogen plaatsen dichtbij eerder opgegraven hoeven. De fysieke resten hiervan zijn nog niet gevonden, maar bij de herbouw van de kerk in 1910 was serieus grondwerk verricht. Verder archeologisch onderzoek zal het mogelijk uitwijzen

Bronnen/Meer lezen:

• Bijsterveldt, A.-J. van (1987) Alphen (ca 1175-1350), Reorganisatie en integratie van een domein van de abdij van Echternach in de heerlijkheid Breda ook in Jaarboek ‘De Oranjeboom’43/44 (1990/1991)
• Hendriks, Johan en Jan van Eijck (2016), Het Verhaal van Alphen, Een uitgave van de Heemkundekring ‘Carel de Roy’ in samenwerking met Stichting Streekmuseum Alphen
• Meijlink, B.H.F.M. (2005). Archeologisch onderzoek in het tracé van de rondweg Alphen (gemeente Alphen-Chaam) in opdracht van de Provincie Noord-Brabant. ADC ArcheoProjecten, Amersfoort
• Mostert M. (2013) Alphen Centrumplan Opgraving BAAC rapport A-11.0133”
• Ypey J. (1953) RK Kerk te Alphen. In Berichten van de Rijkdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek 4 p43-49.