Industrialisatie en ontginning in de 19e eeuw tot de Tweede Wereldoorlog
De volgende decennia waren die van bevolkingsgroei en economische groei, hoewel Alphen daarin wat achterliep. De omgeving van Alphen veranderde. Er werd werk gemaakt van ontginning van de heide. Van 900 bunder ontgonnen land tussen ~ 1850-1880 werd meer dan 90% omgezet in dennenbos. De ontginningen zette zich daarna gestaag door. In 1867 kwam de spoorlijn van Tilburg naar Turnhout gereed. Wegen werden verbeterd. Zoals elders in Brabant ontwikkelde zich naast de landbouw nevenindustrie, in Alphen met name leerlooierijen.
De landbouw maakte in deze periode een revolutie door. In de loop van de 19e eeuw vond een verschuiving plaats waar zuivelbereiding een steeds belangijker plaats ging innemen en de akkerbouw steeds meer in dienst van de veeteelt kwam te staan. De extra geproduceerde mest, samen met aanvoer via de spoorlijn en de introductie van de kunstmest, maakte de schrale zandgrond vruchtbaarder. De ontginning van heide tot landbouwgrond werd aantrekkelijker dan dennenbos. Het samenwerken in coöperaties verbeterde de onderhandelingspositie zoals bij het verkopen en verwerken van zuivelproducten. Ook had samenwerking een positieve invloed op het gebied van verstrekken van kapitaal en het delen van kennis. Toch bleef de landbouw arbeidsintensief, mechanisatie vond pas plaats na de Tweede Wereldoorlog. De twee molens in Alphen konden al eerder de concurrentie van het mechanisch malen niet meer aan en stopten in de jaren twintig.
De hogere gemiddelde welvaart en betere medische voorzieningen in combinatie met de katholieke traditie, zorgde ook in Alphen voor een hogere natuurlijkere aanwas. Met name in het dorp werden huizen bijgebouwd, zoals in de Stationstraat, Baarleseweg en Goedentijd. Ook migreerden veel Alphenaren, vooral naar Tilburg, om bijvoorbeeld in de textielindustrie te gaan werken. Net na 1900 komt het nieuwe gemeentehuis gereed, in 1910 de nieuwe kerk.
De eerste wereldoorlog bracht Alphen inkwartiering, meer regulering vanuit de overheid, zeker in de Landbouw, maar ook met onkostenvergoeding. Het smokkelen over de grens met België werd gevaarlijker, maar bleef ‘sport’ tot nog ver na de Tweede Wereldoorlog. Het was een mooie aanvulling op de verdiensten, zeker in de crisistijd van de jaren dertig.
Bronnen/Meer lezen:
- Erens, M.A. (WO2, uitgave 1978) Alphen in de baronie van Breda deel V en VI
- Backx, J, Handel en Industrie in Alphen en Riel 1810-1985, in Heemkundekring Carel de Roy, 1810-1985 twee dorpen ….één gemeente, honderdvijfenzeventig jaar geschiedenis van de twee Brabantse kerkdorpen Alphen en Riel (1985)
- Wolfs, John, Mozaik van de landbouwgeschiedenis van Alphen en Riel in de 19e en 20e eeuw, in hetzelfde boek